ปัจจุบันโลกของเราดูเหมือนจะหมุนเร็วขึ้น เมื่ออินเตอร์เน็ตเชื่อมโยงพวกเราเข้าไว้ด้วยกัน ทำให้เกิดสังคมข่าวสาร (Social Media) สามารถเข้าถึงทุกคนได้ง่าย ซึ่งมันก็เป็นเรื่องที่ดี เว้นแต่จะแน่ใจได้อย่างไรว่าข้อมูลที่เราเห็นนั้น มันมีความน่าเชื่อถือหรือเราจะเข้าใจสถานการณ์จริงได้มากน้อยแค่ไหน นั่นจึงทำให้เราต้องมีกระบวรความคิดเข้ามาจัดการคือการ “วิเคราะห์” ข้อมูลเหล่านี้อย่างเป็นระบบ
การวิเคราะห์ข่าว News Analysis คือ การนำข้อเท็จจริงจากข้อมูลข่าวมาสรุปหาใจความสำคัญ เพื่อนำไปสู่การแก้ไข โดยการนำเสนอ หรือการใช้ความคิดใคร่ครวญ โดยแยกแยกเป็นส่วนๆ การวิเคราะห์ ยังเป็นการแยกแยกเนื้อหาของเรื่องราวหรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นอย่างมีระบบ เพื่ออธิบายปรากฏการณ์ต่างๆ ที่มีลักษณะซับซ้อนให้เข้าใจง่ายยิ่งขึ้นในช่วงระยะเวลาอันสั้น ชี้ให้เห็นถึงเหตุการณ์ที่อาจก่อให้เกิดปัญหา ผลกระทบหรือการเปลี่ยนแปลงทางสังคมในอนาคตได้

หลักในการวิเคราะห์ข่าว
การวิเคราะห์ คือ การแยกแยะองค์ประกอบของเรื่องที่จะวิเคราะห์ อย่างเช่น ถ้าเราจะวิเคราะห์ข่าวสารก็ต้องทำการแยกแยะองค์ประกอบของข่าว โดยใช้หลักการที่เรียกว่า “5W 1H” ประกอบไปด้วย Who Where Why When What และ How หมายความว่า “ใคร ทำอะไร ที่ไหน เมื่อไหร่ เพื่ออะไร และ อย่างไร” โดยนอกจากนี้แล้วยังต้องอาศัยหลักการอื่นๆ เข้ามาเสริมเพิ่มเติม จึงจะวิเคราะห์ได้อย่างสมบูรณ์ เป็นหลักการสำคัญในการวิเคราะห์เรื่องต่างๆ หรือสถานการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นเพื่อความสมบูรณ์แบบของการวิเคราะห์ จะต้องมีหลักการดังต่อไปนี้
1. กรอบความคิด (Frame Work of Analysis) สร้างกรอบความคิดในเรื่องที่เราจะนำมาวิเคราะห์
2. หน่วยวิเคราะห์ (Analysis Unit) ทุกเรื่องควรจะต้องมีหน่วยย่อยเสมอ เมื่อพูดถึงเรื่องที่ใหญ่กว่า ย่อมจะต้องมีหน่วยที่เล็กกว่าเสมอ
3. มุมมอง (Perspective) เลือกใช้มุมมองต่างๆ มาใช้ประโยชน์ในการวิเคราะห์สถานการณ์อย่างฉลาด
4. คุณค่า (Value) จงแยกให้ออกระหว่างความคิดเห็นส่วนตัว กับการวิเคราะห์อย่างมีหลักการ โดยอาศัยข้อเท็จจริงอ้างอิง มากกว่าที่จะนำความรู้สึกส่วนตัวมาใช้
5. ข้อสรุป (Conclusion) ทุกเรื่องย่อมมีบทสรุป โดยเฉพาะทุกการวิเคราะห์ การสรุปจะทำให้ผู้อ่านสามารถเข้าใจสิ่งที่นำเสนอมาทั้งหมดดีมากขึ้น

บทการวิเคราะห์ในแต่ละรูปแบบ
1. รายงานแบบตรงไปตรงมา เป็นการรายงานข่าวตรงให้ข้อมูลพื้นฐานแก่ผู้อ่าน (ผู้ที่ทำอะไร ที่ไหน เมื่อใด ทำไม และอย่างไร) กับเหตุการณ์ปัจจุบัน โดยทั่วไปแล้วจะใช้หลักโครงสร้างปิรามิดแบบกลับด้าน พร้อมกับข้อมูลที่แสดงตามลำดับความสำคัญ
2. รายงานโดยอาศัยเนื้อเรื่อง รายงานครอบคลุมหัวข้อหรือบุคคลในเชิงลึกมากกว่าข่าว นักวิเคราะห์มีอิสระที่จะคิดแลเขียนมากขึ้นในการใช้เทคนิคการเล่าเรื่อง หรือการยกเอาเรื่องราววรรณกรรมมาอ้างอิง อาจมาพร้อมกับภาพถ่ายภาพประกอบ หรือกราฟิกชนิดอื่นๆ
3. รายงานโดยด้วยข้อคิดเห็น ซึ่งแตกต่างจากอีกสองประเภท เป็นการรายงานที่ให้นักเขียน สามารถแสดงความคิดท่าทางในประเด็นเฉพาะหรือการอภิปราย มักจะเขียนโดยคนที่อยู่นอกสนามวารสารศาสตร์ แต่ผู้เชี่ยวชาญในหัวข้อ เช่น นักกฎหมายที่เขียนเกี่ยวกับการปฏิรูปกระบวนการยุติธรรม หรือ นักข่าวที่กำลังวิเคราะห์เรื่องเสรีภาพของสื่อในสังคมยุคปัจจุบัน

ลำดับเนื้อหาการนำเสนอ
1. สรุปเรื่องราวที่ปรากฏ/สิ่งบอกเหตุ (เมื่อไร, ใคร, ทำอะไร, ที่ไหน, อย่างไร,ทำไม)
2. ข้อพิจารณา (ข้อคิดเห็น)
- ลำดับความเป็นมา
- ข้อเท็จจริง (ความหมาย,ประเภท/ชนิด,ระเบียบข้อบังคับ,กฎเกณฑ์ที่กำหนด ฯลฯ ) ถ้ามี
- ข้อมูลฐานข่าวเดิม (เอกสารหลักฐานที่มีอยู่,การรายงานที่ผ่านมา ฯลฯ) ถ้ามี
- การเคลื่อนไหวที่สำคัญที่ผ่านมา
- ข้อมูลพื้นที่ ที่เกี่ยวข้อง
3. ท่าทีแนวโน้ม
- การคาดหมายว่าจะเกิดอะไรขึ้นในอนาคต ที่ไหน เมื่อไร ใครเป็นผู้กระทำ เพราะอะไร อย่างไร (จากเหตุผลในข้อพิจารณา)
4. ข้อเสนอแนะในการแก้ปัญหา
- ช่วยในการวางแผน และ กำกับดูแลการปฏิบัติการแก้ปัญหา

การพิจารณาความสำคัญของข่าวในการรายงาน
1.พิจารณาถึงความเกี่ยวข้องกับภารกิจของหน่วย
2.พิจารณาว่าเป็นการกระทำของต่างชาติหรือบุคคลภายใน มีผลกระทบต่อความมั่นคงของไทย ทั้งที่เป็นปัจจัยเสริม และ ปัจจัยอุปสรรค
3.พิจารณาถึงผลกระทบ (รุนแรง/ปานกลาง/เล็กน้อย)

การทำให้เอกสารรายงาน น่าสนใจ น่าอ่าน น่าเชื่อถือ
1. การเลือกเนื้อหานำในการเขียนรายงานให้เลือกเนื้อหาที่น่าสนใจ และ เพิ่งเกิดเหตุการณ์มาไม่นานเป็นบทนำ แล้วจึงเขียนความเป็นมาลึกลงถึงรายละเอียด โดยใช้คำว่า “ก่อนหน้านี้”
2. ข้อมูลเนื้อหา ต้อง กะทัดรัด ชัดเจน อ่านแล้วเข้าใจง่าย ไม่เยิ่นเย้อ
3. ถ้ามีรายละเอียดประกอบมาก ให้จัดทำเป็น ผนวกหรือเอกสารที่ส่งมาด้วย
4. เนื้อหาตอนใดที่ไม่แน่ใจว่าจะเป็นจริง หรือ ถูกต้องหรือไม่ ให้ดึงมาเป็นข้อพิจารณาหรือข้อคิดเห็น
5. จำนวนตัวเลขใดถ้าไม่แน่ใจว่าถูกต้อง ให้เขียนว่าจำนวนมาก แล้วเอาตัวเลขที่กำหนดมาเป็นข้อพิจารณา หรือข้อคิดเห็น
6. การให้ข้อพิจารณาหรือข้อคิดเห็น ให้คำนึงถึงข้อพิจารณาหรือข้อคิดเห็นของผู้ให้ข่าวหรือผู้อยู่ในเหตุการณ์ด้วย
7. การให้ข้อพิจารณาหรือข้อคิดเห็น ต้องสัมพันธ์กับการตั้งหัวข้อข่าว (ใครกรรม ใครประธาน) และต้องทำข้อคิดเห็นจากเนื้อข่าวใหม่ไม่ใช่จากฐานข่าว และให้พิจารณาจากปัจจัยที่น่าจะเป็น (กลางวัน/ กลางคืน/พื้นที่/บุคคล)
8. ข้อพิจารณา และข้อสรุปท่าทีแนวโน้ม ต้องตรงกับเรื่อง ตรงเป้าหมาย พร้อมระบุ สถานที่และเวลา ของเหตุการณ์ที่จะเกิดในอนาคตอย่างชัดเจน
9. แผนที่, แผนผังบริเวณ, และภาพถ่าย จะเพิ่มความน่าเชื่อถือของข่าวมากขึ้น

--------------------------------